Ogromną radość daje mi tworzenie rozwiązań dobrych dla wszystkich. Lubię działać w atmosferze współpracy i wzajemnego poszanowania – mówi Katsuyuki Kambara biznesmen z Japonii.
Z Panem Katsuyuki Kambara, Dyrektorem Generalnym Przedstawicielstwa w Warszawie NSK Europe Ltd. Liaison Office, honorowym członkiem JAAP rozmawiają: dr Wacława Wojtala, Sekretarz JAAP oraz Antoni Miklaszewski, członek Komisji Rewizyjnej JAAP.
Na zdjęciu: Pan Katsuyuki Kambara japoński biznesmen w Polsce (foto: kadr z filmu „Invest in Poland”, PAIiIZ).
JAAP: Dziękujemy za spotkanie i możliwość rozmowy z Panem. Jest Pan Dyrektorem Generalnym NSK Europe Ltd., Warsaw Liaison Office. Jest Pan też legendą japońskiego biznesu w Polsce i chyba najdłużej przebywającym w Polsce biznesmenem z Japonii. Z Pana osobą wiąże się najnowsza historia rozwoju polsko-japońskiej współpracy gospodarczej. Jakie były początki Pana współpracy z Polską?
Katsuyuki Kambara: Jestem przede wszystkim biznesmenem. Do Polski przyjechałem po raz pierwszy w 1971 roku.
To już ponad 40 lat temu …
Tak, to prawda. Wtedy pracowałem w japońskim koncernie Nichimen. Jest to jeden z największych koncernów japońskich zajmujących się między innymi eksportem i importem towarów z różnych branż. Pamiętam jak dzisiaj, moją rozmowę w centrali firmy w Tokio, gdy otrzymałem polecenie wyjazdu do Polski. Nasza firma Nichimen współpracowała wtedy z Polską, a do Polski wysyłała głównie osoby, które zajmowały się handlem węglem z Rosją. Ja współpracowałem ze Stanami Zjednoczonymi i szczerze mówiąc niewiele wiedziałem o Polsce. Nie sądziłem wcale, że przyjdzie mi kiedykolwiek pracować w Polsce.
Mój kolega szybko uświadomił mi, że Polska jest krajem socjalistycznym i dodał, że jest to kraj o szczególnie trudnych dla Japończyków warunkach zimą, ponieważ wtedy brakuje w Polsce owoców i warzyw. Tak to ujął.
Jak wyglądał Pana pierwszy kontakt z Polską?
Bardzo interesująco i z przygodami. Przyjeżdżając do Polski zabrałem ze sobą ogromną ilość małych tranzystorowych odbiorników radiowych. Miały one służyć jako skromne prezenty. Takie wtedy panowały zwyczaje w biznesie. Tych odbiorników radiowych było naprawdę dużo, bo były przygotowane nie tylko dla mnie, ale i dla moich kolegów z delegacji japońskiej zajmujących się handlem wyrobami stalowymi, którzy mieli wkrótce przyjechać do Polski, z Prezesem na czele.
Po wylądowaniu na lotnisku w Warszawie zaczęły się spore kłopoty. Celnik kazał mi otworzyć mój bagaż, a potem otworzyć wszystkie po kolei opakowania z odbiornikami radiowymi. Jeden po drugim. Potem długo kalkulował wartość cła. Po zapłaceniu przeze mnie cła, polski celnik zażądał, żebym pozbierał mój bagaż i szybko opuścił lotnisko.
To nie było najcieplejsze przyjęcie.
To jeszcze nie koniec moich przygód. Kiedy uporałem się z odprawą celną i wyszedłem na zewnątrz, okazało się, że nikt na mnie nie czeka. Przedstawiciel warszawskiego oddziału firmy Nichimen, który miał mnie odebrać z lotniska, długo czekał na mnie. Jednak gdy minęło zbyt dużo czasu, a ja nie pokazałem się wcale, uznał, że widocznie z jakichś względów nie przyleciałem tym samolotem. Wrócił więc z powrotem do biura, które wówczas mieściło się w Warszawie przy ul. Świętokrzyskiej 36. Musiałem wziąć taksówkę. Najgorsze, że w tym pośpiesznym pakowaniu rozgrzebanego bagażu na lotnisku zawieruszył się mój notes z adresami. Na dodatek nie mówiłem ani słowa po polsku i jako cudzoziemiec nie byłem w stanie wymówić adresu: „Świętokrzyska trzydzieści sześć” (uśmiech).
Kiedy w końcu dotarłem do biura w Warszawie, okazało się, że musimy pędzić na dworzec kolejowy, bo za chwilę odjeżdża pociąg do Katowic – mojego docelowego miejsca pierwszego pobytu w Polsce. Oczywiście, nie zdążyliśmy kupić biletów i jechaliśmy na gapę. Czekała nas kolejna przeprawa z konduktorem w pociągu. Negocjacje z konduktorem zakończyły się na szczęście pomyślnie i tak dotarłem do Katowic.
Na zdjęciu: Pan Katsuyuki Kambara (od lewej) podczas wywiadu dla JAAP w dniu 26 stycznia 2012 r. w Warszawie (foto: JAAP).
Jak było w Katowicach?
Na początku nie było łatwo. Polskie ówczesne przepisy zabraniały, aby firmy zagraniczne miały więcej niż jedno biuro w Polsce. Dlatego pracowałem w pokoju wynajętym na stałe w „Hotelu Katowice”. Nie wolno mi było także zatrudnić żadnej osoby do pomocy. Nie znałem wtedy języka polskiego. Po angielsku mogłem wprawdzie rozmawiać z pracownikami w centrali handlu zagranicznego, ale na mieście, gdzie robiłem zakupy, nikt mnie nie rozumiał. Gdy chciałem w kawiarni wypić kawę i zjeść ciastko, kelnerki odpowiadały mi niezmiennie: „nic nie rozumiem” i na tym kończyła się nasza rozmowa. W Warszawie byłoby mi oczywiście łatwiej pod tym względem. Mój kontrakt opiewał jednak na dwa lata pobytu w Katowicach, bez żony i rodziny. Pobyt w tym czasie bez rodziny i japońskiej kuchni dłużej niż przez dwa lata był chyba niemożliwy. Tak sądzę.
Jak dawał Pan sobie radę?
Bez wątpienia, gdybym umiał gotować, dawałbym sobie radę lepiej. Ja jednak nie umiałem gotować. W Warszawie była przynajmniej restauracja Szanghaj, ale w Katowicach nie było ani restauracji japońskiej ani chińskiej. Była tylko restauracja węgierska.
Znacznie lepiej radziłem sobie w pracy.
Jak wspomina Pan Polskę lat 70-tych z biznesowego punktu widzenia?
Panowały wtedy jasne i w gruncie rzeczy proste reguły gry. W Polsce rynek był zmonopolizowany. W sprawach dostaw węgla współpracowałem z „Węglokoksem”. Sprawy dotyczące stali i rudy żelaza prowadził „Stalexport”, a „Kopex” specjalizował się w urządzeniach górniczych. Gdy pracownicy zjednoczenia nie byli zbytnio zainteresowani pomocą, zwracałem się bezpośrednio do przedsiębiorstw. Dzięki nim mogłem na przykład zjechać na dół do kopalni. Warunki wydobycia węgla kamiennego w Polsce były znacznie trudniejsze niż w Japonii. Pamiętam, że pokłady w kopalniach były tak wąskie i niskie, że nie można było się wyprostować. Górnicy mieli naszyte specjalne wzmocnienia ze skóry na kolanach i łokciach, bo często poruszali się na czworakach. To były naprawdę ciężkie warunki, dlatego urzędnicy ze zjednoczenia niechętnie zjeżdżali pod ziemię (uśmiech na twarzy).
Ceny węgla w Polsce były atrakcyjne, więc dostawy tego surowca do Japonii były coraz większe. Cena za tonę węgla razem z frachtem do portu w Japonii wynosiła, jeśli dobrze pamiętam 35 $. Japonia kupowała w Polsce średnio około 500 tys. ton węgla rocznie. Japoński rząd otworzył specjalną linię kredytową na finansowanie wymiany handlowej z Polską. Wtedy obowiązywała wymiana barterowa. Zdynamizowało to handel między naszymi krajami.
Dzięki Pana zaangażowaniu współpraca handlowa między naszymi krajami nabrała dynamiki.
Tak (z dumą w głosie). W tym sensie, mam uczucie, że uczestniczyłem w tworzeniu historii rozwoju stosunków gospodarczych między Polską i Japonią.
Jak długo przebywał Pan wtedy w Polsce?
Mój pierwszy pobyt w Polsce trwał sześć lat bez przerwy.
Kiedy dołączyła do Pana żona?
Zrobiono dla mnie wyjątek i żona przyjechała do Polski wcześniej niż było przewidziane. Wiąże się z tym następująca historia. Po roku pobytu w Katowicach rozchorowałem się poważnie na żołądek. Poprosiłem więc centralę w Tokio o zgodę na powrót do kraju. Centrala rozpoczęła poszukiwania nowej osoby na moje miejsce, ale nikt nie chciał się zgodzić (uśmiech na twarzy). Żartowano, że skoro taki silny człowiek jak Katsuyuki Kambara, który może jeść ogromne ilości mięsa i choruje na żołądek, to Polska musi być okropnym miejscem do życia. Dlatego nikt nie chciał się zgodzić na przyjazd na moje miejsce (śmiech).
A prawda była taka, że po każdej udanej transakcji, zgodnie z obyczajem, jedliśmy kolację w restauracji. Praktycznie zawsze podawano do kolacji wódkę i trzeba było mieć bardzo „mocną głowę”, żeby to wytrzymać. Wcześniej nie byłem do tego przyzwyczajony. W Japonii wypijałem najwyżej jedno małe piwo. Moje nerki i żołądek nie wytrzymały tego stylu „pracy” …
Poprosiłem więc centralę o powrót do Japonii, tym bardziej, że uzyskałem już doskonałe wyniki biznesowe. Jak wspomniałem, centrala nie znalazła nikogo chętnego na moje miejsce. Przysłali za to do Polski moją rodzinę. Już po miesiącu od momentu złożenia prośby o wcześniejszy powrót do Japonii, przywitałem w Warszawie Żonę i Córkę.
Na zdjęciu: Pan Katsuyuki Kambara podczas wywiadu dla JAAP w dniu 26 stycznia 2012 r. w Warszawie (foto: JAAP).
Rodzina ocaliła Panu zdrowie, a pobyt z dwuletniego przerodził się w sześcioletni?
Właśnie tak było. Mając rodzinę przy sobie mogłem dalej spokojnie pracować w Polsce.
Co było później?
Po sześciu latach, w 1977 roku powróciłem do kraju i przez kolejne osiem lat dalej zajmowałem się handlem polskim węglem w Japonii. W 1984 roku ponownie zostałem skierowany do pracy w Polsce. Tym razem na stanowisko Prezesa warszawskiego oddziału koncernu Nichimen w Polsce. W 1988 roku zostałem przeniesiony do Hiszpanii bezpośrednio z Polski. W Madrycie pracowałem przez trzy lata. Po czym ponownie wróciłem do Warszawy.
W tamtym czasie Oddział Nichimen w Warszawie sprzedawał do Pewexu wyroby elektroniczne, audio i telewizory, między innymi firmy Sharp. Pewex zaczął mieć spore kłopoty finansowe i nie był w stanie płacić za dostarczane towary. Wtedy podjąłem decyzję o wycofaniu tych towarów z Pewexu i Nichimen otworzył własną sieć detaliczną. Z resztą, z ogromnym sukcesem.
Kiedy japońskie firmy zaczęły myśleć o inwestowaniu w Polsce?
Sądzę, że firmy japońskie zaczęły poważnie myśleć o inwestowaniu w Polsce po pobycie w Japonii Pana Lecha Wałęsy, ówczesnego przewodniczącego NSZZ „Solidarność”. Było to wiosną 1981 roku. Zwrócił się on wówczas do japońskich biznesmenów z apelem o inwestowanie w Polsce. Ja wtedy pracowałem w Japonii i rozmawiałem z Panem Wałęsą w Ambasadzie Polski w Tokio. Wszyscy doskonale pamiętamy słowa późniejszego Prezydenta RP wypowiedziane w Tokio: „Zbudujemy w Polsce drugą Japonię”.
Następne wydarzenia, a w szczególności wprowadzenie stanu wojennego w Polsce w grudniu 1981 r. zatrzymały na jakiś czas współpracę polsko-japońską. Kopalnie znacznie obniżyły swoją wydajność. Anulowano umowy między polskim rządem a firmami japońskimi, w tym dotyczące dostaw węgla do Japonii. Ostatni transport węgla z Polski do Japonii odbył się statkiem „Huta Katowice” i zawierał zaledwie 36 tys. ton węgla. Ja byłem wtedy w Japonii i było to dla mnie osobiście bardzo smutne wydarzenie.
Pół roku później wydajność polskich kopalń wróciła do normy. Polska chciała wznowić eksport węgla do Japonii. Jednak w tym czasie Japonia zawarła już kontrakty na dostawę węgla z innymi krajami – z Australią i Indonezją, co oznaczało zakończenie biznesu węglowego z Polską.
To były bardzo trudne czasy. Z Polski wydalony został miedzy innymi mój przyjaciel Pan Yoshiho Umeda, który współpracował z „Solidarnością”. Władze polskie widocznie uznały, że nie wypada internować Japończyka, więc został deportowany. Zamieszkał w Brukseli, tam organizował pomoc międzynarodową dla „Solidarności”. Wrócił do Polski na przełomie 1987 i 1988 roku.
Na zdjęciu: Pan Yoshiho Umeda, Japończyk, który za współpracę z „Solidarnością” został w 1982 r. deportowany z Polski (foto: youtube).
Jak dalej potoczyła się Pana współpraca z Polską?
Jak już wspomniałem, w 1984 roku otrzymałem nominację na Prezesa Oddziału Nichimen w Warszawie. Moim zadaniem było dalsze rozwijanie współpracy między naszymi krajami. Pomyślałem, że dobrze byłoby wytwarzać w Polsce produkty oparte o japońską technologię. Szukałem takich szans i w miarę możliwości wspierałem ten proces.
Pierwsza duża japońska inwestycja produkcyjna w Polsce (Philips Matsushita Battery Poland S.A.) powstała w 1988 r. w Gnieźnie – w najstarszym polskim mieście, pierwszej stolicy Polski. Była to spółka joint venture dwóch firm Philips i Panasonic i produkowała baterie. Jak później powiedział mi Prezes tej firmy, była to inwestycja sondażowa. W razie niepowodzenia biznesowego, straty spółki nie byłyby zbyt duże. Poza tym Philips dysponował własną siecią sprzedaży w Europie, co znacznie minimalizowało ryzyko inwestycyjne. Test wypadł pomyślnie. Obecnie Panasonic posiada własny zakład produkcyjny w Gnieźnie (Panasonic Battery Poland S.A.). Firma jest bardzo zadowolona z działalności w Polsce.
Następną inwestycją była bodajże budowa fabryki Toyoty.
Nowe możliwości inwestycyjne w Polsce pojawiły się wraz z utworzeniem Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (NFI). Firmy japońskie poważnie przymierzały się do uczestnictwa w prywatyzacji polskich firm w ramach programu NFI. Mnie interesowało uczestnictwo w prywatyzacji polskiego hutnictwa. Byliśmy gotowi wprowadzić do Polski najnowocześniejszą japońską technologię produkcji stali i zatrudnić doświadczonych japońskich specjalistów w Polsce. Prowadziłem rozmowy z Panem Januszem Lewandowskim, ówczesnym Ministrem Przekształceń Własnościowych w rządach Waldemara Pawlaka i Hanny Suchockiej (obecnym Komisarzem Unii Europejskiej), który był entuzjastycznie nastawiony do tego projektu. Ostatecznie wycofaliśmy się z rozmów, ponieważ strona polska zaoferowała nam udział w prywatyzacji nie tylko huty, ale i wielu innych firm z różnych branż, w tym np. branży tekstylnej. Jednak decyzja polskiego rządu, by nie tworzyć wyspecjalizowanych NFI, lecz by wszystkie miały zbliżoną, wielobranżową strukturę, włącznie z firmami z sektorów, którymi nie byliśmy zainteresowani, jak np. tekstylia i odzież, spowodowała, że wycofaliśmy się z rozmów. Taki mieszany pakiet nas nie interesował.
Japońscy inwestorzy zdecydowali się jednak na zakup polskiej fabryki. Jakie były kulisy tej inwestycji?
Japońscy inwestorzy zdecydowali się na udział w prywatyzacji Fabryki Łożysk Tocznych ISKRA w Kielcach. Była to bardzo dobra polska firma z ponad 90 – letnią tradycją. Posiadała świetnych fachowców i nowoczesną linię technologiczną zakupioną w 1984 r. w Japonii od koncernu NSK za pośrednictwem polskiego oddziału koncernu Nichimen, którym wtedy kierowałem.
Prezydent japońskiego koncernu NSK (Nihon Seiko Kaisha – drugiego co do wielkości na świecie producenta łożysk) zwrócił się do mnie z prośbą o pomoc w zakupie Fabryki Łożysk Tocznych ISKRA w Kielcach, która została włączona do procesu prywatyzacji w Polsce. Początkowo nie przyjąłem tej propozycji, bo nie chciałem rozstawać się z firmą Nichimen, dla której pracowałem od wielu lat i bardzo dobrze zarabiałem (uśmiech). Prezydent NSK postawił jednak warunek: „Jeżeli Pan Katsuyuki Kambara nie będzie odpowiedzialny za proces prywatyzacji, to ja rezygnuję z tej inwestycji”. Cóż miałem zrobić? W końcu zgodziłem się.
Rozpocząłem więc rozmowy w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych w Warszawie. Najpierw z Ministrem Wiesławem Kaczmarkiem a potem z Ministrem Skarbu Państwa Mirosławem Pietrewiczem. Miałem też okazję rozmawiać z Panem Markiem Belką, ówczesnym Doradcą Prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego (późniejszym Prezesem Rady Ministrów RP), bowiem Prezydent NSK poprosił o zorganizowanie kurtuazyjnej wizyty w Polsce w celu omówienia konkretów związanych z inwestycją NSK w Polsce. Początkowo Pan Marek Belka zażartował, że nie bardzo wierzy w inwestycje japońskie w Polsce, ale oczywiście pomógł w ustaleniu harmonogramu wizyty i spotkaniu Prezydenta NSK z Prezydentem RP Aleksandrem Kwaśniewskim.
Negocjacje i uzgodnienia trwały przez półtora roku. Obawialiśmy się, że Polska w ostatniej chwili wycofa się z prywatyzacji, tak jak to miało miejsce w przypadku sprzedaży huty szkła w Sandomierzu. Wtedy, pomimo „zapięcia wszystkiego na ostatni guzik” Polska wycofała się z uzgodnień z firmą Asahi Glass i sprzedała zakład firmie Pilkington.
Pomimo uzgodnienia wszystkich szczegółów, naszą niepewność tym razem potęgowały dodatkowo zmiany polityczne w Polsce. Rozmowy i uzgodnienia w sprawie kupna fabryki prowadzone były z rządem SLD/PSL, a w 1997 roku wybory wygrała partia AWS i utworzono rząd koalicyjny AWS/Unia Wolności.
Ostatecznie w 1998 r. Fabryka Łożysk Tocznych ISKRA w Kielcach została kupiona przez NSK.
Tak. W dniu 28 lutego 1998 r. otrzymaliśmy pozwolenie na kupno fabryki. Okres od listopada 1997 roku do lutego 1998 r. był dla mnie bardzo nerwowy (uśmiech).
Fabryka Łożysk Tocznych ISKRA w Kielcach została kupiona przez japoński koncern NSK w 1998 r. i zmieniła nazwę na NSK ISKRA S.A.
Jakie niespodzianki czekały na japońskie kierownictwo w nowoczesnej polskiej fabryce, z socjalistyczną „mentalnością”?
Z technologicznego punktu widzenia firma NSK Iskra S.A. posiadała najnowocześniejsze rozwiązania zgodne z technologią NSK, zakupioną w Japonii cztery lata wcześniej, doskonale przeszkoloną kadrę i z tego punktu widzenia nie było żadnych problemów. Zaskoczyła nas mentalność pracowników, odmienna od japońskiej. Wyrażała się ona na przykład korzystaniem z urlopów wypoczynkowych w pełnym wymiarze. Zdziwił nas także wysoki wskaźnik absencji związanej ze zwolnieniami lekarskimi. W Japonii przepisy są podobne do polskich, jeśli chodzi o wymiar urlopu. Japończycy jednak nie wykorzystują urlopu w całości. Z reguły obawiają się, że po powrocie z urlopu trwającego dłużej niż tydzień, ich miejsce pracy będzie już zajęte przez nowego pracownika.
Drugim poważnym problemem było funkcjonowanie jednocześnie ośmiu związków zawodowych. w jednej fabryce i rozbieżność interesów reprezentowanych przez poszczególne związki. Było to bardzo kłopotliwe i ogromnie utrudniało rozmowy oraz wypracowywanie konsensusu.
Poza tym, gdy kupowaliśmy zakład, w firmie pracowało ponad 3,5 tysiąca osób. Centrala w Tokio przeprowadziła kalkulację i uznała, że optymalna liczba to 1 tysiąc osób – maksymalnie 1.100. Poprosiłem centralę firmy w Tokio o zgodę na utrzymanie zatrudnienia na poziomie 1.500 osób. Oznaczało to, że musiałem zwolnić 2.000 osób. To był najboleśniejszy aspekt mojej pracy. Alternatywą było zamknięcie zakładu. Jako członek zarządu NSK Iskra S.A. musiałem więc dokonać restrukturyzacji zatrudnienia. Obecnie w firmie pracuje 1.300 osób, a wydajność pracy wzrosła z 5 mln sztuk łożysk kulkowych miesięcznie, gdy kupowaliśmy zakład do 17 mln sztuk miesięcznie – aktualnie.
Biorąc ten aspekt pod uwagę, znacznie lepiej jest wybudować zakład od początku (green field) i zatrudnić wymaganą liczbę osób, zamiast kupować istniejący zakład i dokonywać redukcji zatrudnienia. Tradycyjni japońscy menedżerowie nie lubią dokonywać zwolnień pracowników. Robią to z konieczności, jako ostateczną deskę ratunku.
Na początku XXI wieku, w obliczu integracji Polski z Unią Europejską, japońskie inwestycje nabrały dużej dynamiki. Obecnie w Polsce działa ponad 270 firm z japońskim kapitałem w wielu branżach, z tego 74 to zakłady produkcyjne. W jaki sposób rozpoczynają się poszukiwania lokalizacji pod inwestycję za granicą. Co jest najważniejsze w tym procesie?
Na zdjęciu: mapka przedstawiająca firmy japońskie, które zainwestowały w Polsce (źródło: Ambasada RP w Tokio).
Firmy biorą pod uwagę wiele czynników. Jednym z nich są koszty pracy. Nie oznacza to, że firmy poszukują najtańszej siły roboczej. W parze musi iść dostępność wykształconych kadr i gwarancja jakości produkcji, szczególnie w przypadku produktów wysokiej technologii. Musi istnieć także odpowiednio duże zapotrzebowanie na produkty i możliwość ich zbytu. Polska jest bardzo atrakcyjnym miejscem do lokowania inwestycji, nie tylko ze względu na jej położenie w samym środku Europy i duży rynek zbytu, ale szczególnie ze względu na wysoko wykwalifikowaną kadrę.
Przy ocenie lokalizacji inwestycji za granicą Japończycy analizują także opłacalność inwestycji w aspekcie wahań kursów walutowych w stosunku do yena. Chcę podkreślić, że waluta japońska ostatnio jest bardzo silną walutą. I to często implikuje konkretne decyzje inwestycyjne.
Jak prognozuje Pan dalszy rozwój japońskiego biznesu za granicą, w tym w naszym kraju?
Japońscy biznesmeni z reguły nie są skorzy do lokowania nowych inwestycji poza Japonią. W mojej ocenie, utrzyma się więc w najbliższym czasie tendencja do rozwoju inwestycji przez firmy, które już działają za granicą. Dobrym przykładem jest firma Bridgestone, która rozszerzyła zakres produkcji opon samochodowych dla ciężarówek w Stargardzie Szczecińskim i otworzyła nowy zakład w Żarowie. Tak więc, te firmy japońskie, które mają już doświadczenie na polskim rynku, znają ten rynek i odniosły już sukces, będą z pewnością dalej zwiększały zakres swoich inwestycji w Polsce.
Poza tym, japońscy biznesmeni stale analizują warunki do inwestowania na całym świecie. Przyglądają się rynkom azjatyckim, szczególnie Chinom. Tam koszty pracy są jeszcze stosunkowo niskie, ale z roku na rok szybko wzrastają płace. Świadczy o tym chociażby największa na świecie dynamika sprzedaży samochodów w tym kraju.
Jeśli chodzi o Europę Centralną, to w mojej ocenie, najniższe koszty pracy są wciąż na Ukrainie. Na Węgrzech i w Czechach, brakuje natomiast dostatecznej liczby wykwalifikowanych kadr dla lokowania nowych japońskich inwestycji.
Myślę, że dobre perspektywy dla inwestycji japońskich za granicą związane są z takimi branżami jak na przykład przemysł optyczny. Canon niedawno kupił w Polsce zakład Optopol Technology S.A. Specjalizuje się on w produkcji nowoczesnych urządzeń wykorzystywanych w okulistyce, wytwarzanych w oparciu o technologię spektralnej tomografii optycznej i obróbkę cyfrową obrazu. Dawno temu koncern Nichimen importował do Polski szkło optyczne. Obecnie firma Hoya jest zainteresowana rozwojem tej działalności w Polsce.
Być może atrakcyjna będzie produkcja aparatów fotograficznych w Polsce. Jak dotąd nie ma jeszcze tutaj firmy z tej branży.
Ponadto, w Japonii silnie jest rozwinięta robotyka. Koszty produkcji w Japonii są bardzo wysokie i jest silna konkurencja. Myślę, że ta branża mogłaby z powodzeniem rozwijać się w kraju nad Wisłą. Oczywiście, znacznie taniej byłoby ulokować tę produkcję w Chinach, ale w przypadku robotyki wymagana jest ogromna precyzja.
W mojej ocenie, duże perspektywy na rozwój tkwią też w dziedzinie produkcji pociągów szybkiego ruchu. Myślę, że technologicznie Polska jest gotowa podjąć to wyzwanie.
A co z zaawansowaną technologią w zakresie nowych źródeł energii?
Japończycy specjalizują się w produkcji urządzeń w dziedzinie energii jądrowej. Polska jest zainteresowana importem tej technologii z Francji, Stanów Zjednoczonych i Japonii. Japońskie firmy takie jak Toshiba, Hitachi, Mitsubishi są zainteresowane współpracą z Polską w tej dziedzinie.
Kończąc wątek polsko-japońskiej współpracy biznesowej, chcemy podkreślić, że Polska docenia Pana zasługi na tym polu. W 2001 roku za wybitne zasługi w rozwijaniu polsko-japońskiej współpracy gospodarczej Prezydent RP odznaczył Pana Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi dla Rzeczypospolitej.
Na zdjęciu: Pan Katsuyuki Kambara odbiera nadany w 2001 r. przez Prezydenta RP Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (foto: Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach).
Co dla Pana było największym sukcesem w dotychczasowej współpracy biznesowej między naszymi krajami?
Dla mnie najważniejsze jest właściwe wykorzystanie nadarzających się okazji do nawiązania i rozwoju dobrej współpracy. Bardzo cenię uczciwość w biznesie. Mam świadomość, że działałem w bardzo trudnych warunkach i zawsze byłem na pierwszej linii frontu. Ogromną radość daje mi szukanie rozwiązań dobrych dla wszystkich. To, że udało mi się rozwiązać problem sprzedaży produktów Sharpa bez doprowadzenia do bankructwa Pewex-u daje mi powód do wielkiej radości. Podobnie, dużą satysfakcję sprawiło mi sfinalizowanie zakupu zakładu w Polsce dla NSK. Lubię działać w atmosferze współpracy i wzajemnego poszanowania. Ufam, że w dalszym ciągu będę mógł działać w takiej atmosferze.
Niedawno wrócił Pan z krótkiego pobytu w Japonii. Jak wygląda dzisiaj Kraj Kwitnącej Wiśni po ubiegłorocznej tragedii spowodowanej trzęsieniem ziemi i tsunami?
Ja oczywiście nie mam pełnego oglądu sytuacji. Codziennie oglądam wiadomości satelitarne z Japonii i widzę, że wciąż trwa walka o przywrócenie normalności. Większe firmy powoli próbują wrócić do działalności, ale dla małych i średnich przedsiębiorstw sytuacja jest bardzo trudna. Teren w promieniu 30 km wokół Fukushimy cały czas jest strefą zamkniętą. Ani ludzie nie mogą jeszcze wrócić do swoich domów, ani firmy nie mogą wznowić swojej działalności. Elektrownia Tokyo Electric Power Company wypłaca tym firmom jakieś pieniądze, ale są one na tyle małe, że nie pozwalają na uruchomienie nowej działalności. Również pomoc finansowa rządu japońskiego nie jest wystarczająco efektywna. Ogromna pomoc finansowa od darczyńców z całego świata jest wciąż dystrybuowana, ale i ona nie jest w stanie zadośćuczynić poniesionym stratom. Nie mniej jednak ludzie czują się znacznie lepiej niż w dniu kataklizmu, chociaż sytuacja nie jest wcale łatwa. Wierzę, że życie wróci wkrótce do normalności. Chociaż w świadomości ludzi na długo jeszcze pozostanie niepokój, czy trzęsienie ziemi i tsunami o podobnie wielkiej sile, które zdarza się raz na setki lat, nie uderzy ponownie w Japonię. Musimy więc bardziej zabezpieczyć się na przyszłość przed tsunami, wobec którego tym razem byliśmy bezbronni.
Na zakończenie naszej rozmowy, chcemy zapytać o to jak Japończycy mieszkający w Polsce czują się w naszym kraju?
Z mojej czterdziestoletniej perspektywy pobytów w Polsce i współpracy z różnymi osobami z Japonii mieszkającymi tutaj, jasno wynika, że nie spotkałem jeszcze osoby, która narzekałaby na pobyt w Polsce. Na świecie możemy się spotkać z problemami rasowymi wobec Japończyków, ale w Polsce ten problem jest niezauważalny. Ogólnie, mogę powiedzieć, że życie w Polsce jest całkiem dobre. Czasami występują jakieś problemy biurokratyczne, ale są one zawsze do pokonania. Wszystkie osoby, które już wróciły do Japonii, deklarują chęć ponownego przyjazdu do Polski. Często kontaktują się ze mną drogą elektroniczną i miło wspominają pobyt w Polsce.
Pan od lat wspiera działalność JAAP. Jest Pan honorowym członkiem Stowarzyszenia JAAP od czasu zakończenia w 2006 r. misji JICA w Polsce. Współpraca z Panem jest dla nas wielkim zaszczytem. Jaki, Pana zdaniem, potencjał nie jest jeszcze należycie wykorzystany, a mógłby stanowić podstawę do dalszego rozwoju naszej polsko – japońskiej współpracy, w tym współpracy z przedsiębiorstwami japońskimi działającymi w Polsce oraz Japończykami rezydującymi w naszym kraju?
Ja także cieszę się z długoletniej współpracy ze Stowarzyszeniem JAAP. Jest wiele możliwości wykorzystania drzemiącego potencjału po obu stronach. Myślę, że sprawa wymaga odrębnego spotkania.
Na zdjęciu: Pan Katsuyuki Kambara (trzeci od prawej) podczas dorocznego Walnego Zgromadzenia Członków JAAP w dniu 10 grudnia 2011 r. w Ambasadzie Japonii w Warszawie (foto: JAAP).
Kilka dni temu w dniu 23 stycznia 2012 r. rozpoczął się Rok Smoka. Ten znak w kulturze dalekowschodniej oznacza czas szybkich, zdecydowanych zmian i realizacji nawet najbardziej odważnych planów. To także dobry czas na nowe przedsięwzięcia. Co będzie dla Pana ważne w tym roku?
Oczekuję dobrej fortuny w Roku Smoka, bo urodziłem się w Roku Smoka. Mam to chyba zapewnione z racji urodzenia (śmiech).
Życzymy więc fortuny, realizacji wszystkich planów, dobrobytu i szczęścia. Bardzo dziękujemy za rozmowę i poświęcony nam czas.
Ja również dziękuję za rozmowę i życzenia.
Rozmawiali: dr Wacława Wojtala i Antoni Miklaszewski z JAAP.
Warszawa, 26 stycznia 2012 r.